Archiwum

Monthly Archive

Pamięć ludzka jest zawodna, doświadczenie muzyczne – jednostkowe i ulotne. Jak je zatrzymać? Nie da się zwerbalizować wywołanych muzyką wzruszeń, ale kilka zdań zanotowanych po koncercie pozwala przynajmniej zdokumentować ich zaistnienie. Czasem te notatki wywołują oddźwięk, odezwie się ktoś, kto podobnie zareagował na słuchaną muzykę. Rodzi się wtedy poczucie wspólnoty. Czasem rozlegnie się głos przeciwny i wtedy trzeba przeanalizować swoje wrażenia.  
Nie bez znaczenia jest także prosty zapis kronikarski – co, gdzie, kiedy... Może kiedyś przyda się do uzupełnienia kreślonego przez kogoś obrazu naszego życia muzycznego?

PIĘKNY JUBILEUSZ

Kulturę budują nie tylko twórcy, ale też ich otoczenie które stwarza im możliwości działania: mądrzy impresariowie, inicjatorzy, organizatorzy i dyrektorzy instytucji kulturalnych, wreszcie rodziny dbające o odpowiednie warunki do pracy twórczej. Elżbieta Penderecka, która 19 listopada święciła w Filharmonii Krakowskiej 75. urodziny, jest wręcz modelowym przykładem kogoś, kto nie będąc twórcą w ścisłym tego słowa znaczeniu wniósł ogromny wkład w rozwój polskiej kultury muzycznej. Przez 55 lat była żoną i matką, sekretarką i impresariem swego wielkiego męża. Od lat prowadzi też własną działalność organizatorską, jest twórczynią m.in. międzynarodowych festiwali i biura impresaryjnego zajmującego się promocją młodych polskich artystów. Dzięki niej w Krakowie działają Sinfonietta Cracovia i Orkiestra Akademii Beethovenowskiej. Jest współtwórczynią Europejskiego Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach. Jej zasługi można długo wymieniać, podobnie jak ordery i odznaczenia które otrzymała od rządów wielu państw za swą działalność. O tym wszystkim była wczoraj w Filharmonii mowa w listach jakie do Jubilatki skierowali Prezydent Rzeczypospolitej wraz z Pierwszą Damą, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, władze samorządowe województwa małopolskiego i dyrekcja Filharmonii im. K. Szymanowskiego w Krakowie. Ale oprócz wielu ciepłych słów i kwiatów najważniejsza była wczoraj muzyka. Program koncertu miał bowiem specjalne przesłanie. Filharmoniczna orkiestra pod dyrekcja Alexandra Humali rozpoczęła wieczór prawykonaniem najnowszego utworu Joanny Wnuk-Nazarowej. Krakowska kompozytorka przez lata zajmowała się pracą organizatorską będąc m.in. ministrem kultury, dyrektorem Filharmonii Krakowskiej i Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach. Po przejściu na emeryturę powróciła do kompozycji. Dodać trzeba – z powodzeniem, o czym mogliśmy się przekonać oglądając choćby jej „Wandę” na Dziedzińcu Wawelskim. O jej talencie i umiejętnościach wiele mówi także wczorajsze prawykonanie utworu „Il tempo passa” czyli Passacaglii na wielką orkiestrę symfoniczną. Joanna Wnuk-Nazarowa studiowała kompozycję u Krzysztofa Pendereckiego, Passacaglię pisała w roku śmierci swego Mistrza, dedykowała ją Elżbiecie Pendereckiej. Ten kontekst sprawił, że w utworze słychać odniesienia do twórczości Krzysztofa Pendereckiego choćby w samej formie utworu czy użyciu „chóru” okaryn wprowadzonych niegdyś do orkiestry właśnie przez Maestra. Jednocześnie jest to utwór napisany językiem na skroś oryginalnym, z wielkim uwrażliwieniem na kolor brzmienia orkiestry, z dużym nerwem dramatycznym. Joanna Wnuk-Nazarowa jawi się jako ciekawa postać na firmamencie krakowskiej szkoły kompozytorskiej. Oby zdołała napisać jak najwięcej! Centralnym punktem wczorajszego wieczoru było Concerto grosso Krzysztofa Pendereckiego na trzy wiolonczele i orkiestrę. Partie solowe grali udanie należący do młodego pokolenia: Adam Krzeszowiec, Michał Balas i Michał Dąbek. Wielowątkowy utwór pod batutą Alexandra Humali miał wczoraj specjalny wyraz. Dyrygent zachowując jego przebieg dramatyczny podkreślił fragmenty liryczne nadając całości specyficzny nostalgiczny wydźwięk wspomnieniowy tym wyraźniejszy, że właśnie w tych fragmentach kompozytor zastosował autocytaty. Można powiedzieć, że wczoraj dyrygent swą interpretacją przywoływał ducha Krzysztofa Pendereckiego. Po przerwie zabrzmiała IV Symfonia B-dur Beethovena, tym razem przypomnienie, że to Elżbiecie Pendereckiej zawdzięczamy Wielkanocny Festiwal im. L. Van Beethovena. Był to prawdziwy popis dyrygenta i orkiestry, która grała z lekkością i przejrzystością zespołu kameralnego. W czasie pandemii muzycy rzeczywiście grali dużo muzyki kameralnej oraz klasyków wiedeńskich i to – jak się okazuje – dało owoce. Dawno nie słyszałam naszych waltorni grających tak szlachetnym, miękkim dźwiękiem, a kwintetu tak precyzyjnego. Symfonia B-dur wczoraj urzekała, a najpiękniejsze było dla mnie Adagio, przeprowadzone z pieczołowitością przez dyrygenta i wykonane z wielką wrażliwością muzyczną, w czym królował klarnecista Janusz Antonik. Brawo!!!
CIEPŁY BRAHMS

Kiedy wczoraj w sali Filharmonii słuchałam Wojciecha Niedziółki – skrzypce i Michała Francuza – fortepian grających Sonatę G-dur op. 78 Brahmsa na myśl przyszły mi słowa Ludwika Erhardta, że w muzyce niemieckiego mistrza jest „ciepło i łagodne światło popołudniowego słońca nad łąkami, jest cichy szum wiatru w drzewach i kształty obłoków, jest ruch ptaka krążącego nad wodą jest świadomość, że każda z tych rzeczy ma swe piękno i wagę, będąc równocześnie cząstką wielkiego, wspaniałego świata”. Te słowa niegdyś utkwiły mi mocno w głowie, ale nie każda brahmsowska interpretacja z nimi rezonuje. Wczoraj artyści trafili w sedno. To był prawdziwie piękny Brahms, dojrzały, głęboko przeżyty, grany z romantycznym uczuciem a zarazem z niemal klasyczną miarą. Młodzieńczą pasję i wirtuozerię 19-letni skrzypek wykazał w Fantazji na tematy z „Fausta” op. 20 Wieniawskiego. Pełen młodzieńczej namiętności był też w jego wykonaniu Poème Chaussona. Było tu ciekawe pole do porównań z bardziej powściągliwą interpretacją przedstawioną w miniony piątek przez Jarosława Nadrzyckiego, a zarazem dowód jak różnie można odczytywać ten sam utwór i jak – mimo różnic – oba odczytania mogą zachwycać. Jury niedawnego Konkursu im. Wieniawskiego w Poznaniu nie dopuściło Wojciecha Niedziółki do finału. Cóż, zdarzają się na konkursach takie werdykty, które nie najlepiej świadczą o oceniających. Wrażliwość, dojrzałość i jakość warsztatu zaprezentowane przez młodego artystę w niedzielę (podobnie jak w czasie Konkursu) upewniają mnie, że to niepowodzenie nie zaważy na jego dalszej drodze artystycznej. Będzie o nim głośno. I życzę mu, by zawsze miał tak wspaniałego partnera przy fortepianie, jakim w filharmonicznej sali był Michał Francuz, współtwórca sukcesu niedzielnego koncertu.
KOBIETA Z BATUTĄ

„Dziewczynki mogą wszystko”… To zdanie padające często w ostatnim czasie z ekranu telewizorów zadźwięczało mi w głowie gdy patrzyłam wczoraj na Annę Sułkowską-Migoń prowadzącą orkiestrę Filharmonii im. K. Szymanowskiego w Krakowie. Bo kobieta – dyrygent jeszcze nie tak dawno była swoistym dziwolągiem. Za czasów moich studiów w krakowskiej PWSM prof. Henryk Czyż po prostu nie przyjmował kobiet do swojej klasy, uważając że nie mają szans na dyrygenckim podium. No, może mogą prowadzić chór, ale repertuar symfoniczny jest poza ich możliwościami, a orkiestra też się im nie podporządkuje. Notabene, przecież dwie czołowe europejskie orkiestry – Filharmonicy Berlińscy i Filharmonicy Wiedeńscy – do ostatnich dziesiątków lat ubiegłego wieku były w pełni męskie i nie chciały kobiet w swych szeregach, co doprowadziło nawet do konfliktu Herberta von Karajana z Berlińczykami. I dziś kobiety – dyrygentki stanowią zaledwie 6% gościnnych dyrygentów na europejskich estradach. Długo można by o tym pisać… Także u nas kobiety z batutą były uważane za swoisty dziwoląg i długo musiały walczyć o filharmoniczne estrady. Problemem poważnie dyskutowanym był nawet strój w jakim występowały, czy powinny były wystąpić. Ale panie były uparte i w końcu dopięły swego. Nie wiem czy ktoś dziś pamięta Danutę Kołodziejską, czy Marię Tunicką, pierwszą dyrygentkę która poprowadziła orkiestrę Filharmonii Narodowej? Nieco łatwiej było kolejnemu pokoleniu pań. Ewa Michnik czy Agnieszka Duczmal, choć początkowo też uznawane za ewenement, powoli zdobyły sobie prawo obywatelstwa na polskich estradach. Dziś nikogo już nie dziwi dyrygentka prowadząca z powodzeniem orkiestrę symfoniczną, a i w orkiestrach coraz więcej kobiet. Wczoraj Anna Sułkowska-Migoń pięknie wpisała się w to początkowe zdanie. Młoda dyrygentka, jeszcze studentka krakowskiej uczelni muzycznej, niedawna laureatka międzynarodowego konkursu La Maestra w Paryżu, poprowadziła wczoraj wieczór muzyki francuskiej. Pierwsza część tego wieczoru była nostalgicznie nastrojowa, bo dyrygentka rozpoczęła ją Pavaną fis-moll op. 50 Gabriela Fauré, a potem zabrzmiał Poème op. 25 Ernesta Chaussona, w którym partię solową grał Jarosław Nadrzycki. Wprawdzie Pavanę wolałabym nieco wolniejszą, ale sposób budowania nastroju, wydobycia z orkiestry całej gamy kolorów przez dyrygentkę był bez zarzutu. Podobnie pięknie partnerowała skrzypkowi w Poemacie Chaussona, który w interpretacji Jarosława Nadrzyckiego był cudownie wyśpiewaną, tęskną pieśnią. Z radością słuchałam wczoraj artysty, który zbyt rzadko gości na krakowskiej estradzie. Po przerwie ujrzeliśmy jeszcze inne oblicze Anny Sułkowskiej-Migoń, która z należytym temperamentem, ale i rozwagą poprowadziła obie Suity z op. Carmen Georgesa Bizeta. W sztuce dyrygenckiej Anny Sułkowskiej-Migoń zadziwia dojrzałość ponad wiek i pewność swych artystycznych poczynań. Włada wyrazistym gestem, nic na estradzie nie dzieje się bez jej woli, a jednocześnie pozwala muzykom grać. W słuchanych wczoraj interpretacjach czuło się wzajemne porozumienie orkiestry i dyrygentki oraz swobodę. Nic więc dziwnego, że wszystkie sola zabrzmiały po prostu pięknie, czy to rozpoczynający Pavanę flet Marii Gromińskiej, czy obojowe sola Pawła Nyklewicza, czy rożek angielski Agaty Bały, czy trąbka Wojciecha Kaszuby, czy skrzypce Pawła Wajraka… To był po prostu piękny wieczór. A ja czekam na symfonię pod batutą młodej dyrygentki. Na pewno będzie ciekawie.