lipiec 2023 – Strona 2 – Anna Woźniakowska

PAMIĘCI HALINY

2 lipca 2023 Anna Woźniakowska 0

1 lipca przypadają imieniny Haliny. 1 lipca 2001 roku, w dzień swych imienin, zmarła Halina Czerny-Stefańska, najsłynniejsza pianistka naszych czasów. Od lat w tym właśnie dniu Towarzystwo Muzyczne im. Haliny Czerny-Stefańskiej i Ludwika Stefańskiego organizuje koncerty poświęcone pamięci swojej patronki. [ Czytaj dalej… ]

Pamięć ludzka jest zawodna, doświadczenie muzyczne – jednostkowe i ulotne. Jak je zatrzymać? Nie da się zwerbalizować wywołanych muzyką wzruszeń, ale kilka zdań zanotowanych po koncercie pozwala przynajmniej zdokumentować ich zaistnienie. Czasem te notatki wywołują oddźwięk, odezwie się ktoś, kto podobnie zareagował na słuchaną muzykę. Rodzi się wtedy poczucie wspólnoty. Czasem rozlegnie się głos przeciwny i wtedy trzeba przeanalizować swoje wrażenia.  
Nie bez znaczenia jest także prosty zapis kronikarski – co, gdzie, kiedy... Może kiedyś przyda się do uzupełnienia kreślonego przez kogoś obrazu naszego życia muzycznego?

PODSUMOWANIE TYGODNIA

Jak zawsze na wiosnę, w ostatnich tygodniach „wysyp” rozmaitych imprez, także koncertów. Tak też było w ubiegłym tygodniu. W ramach odbywającego się już po raz trzydziesty szósty Krakowskiego Międzynarodowego Festiwalu Kompozytorów, organizowanego przez Krakowski Oddział Związku Kompozytorów Polskich, miniona środa poświęcona była Jerzemu Stankiewiczowi. Ten znany nie tylko w Krakowie i w Polce ale i na świecie muzykolog, wilnianin od lat osiadły pod Wawelem, m.in. doktor honoris causa uczelni muzycznych we Lwowie i Kijowie, honorowy obywatel miasta Toul oraz kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej, obchodził 80. rocznicę urodzin i 50-lecie pracy twórczej. Wymienić wszystkich jego zasług dla kultury nie tylko muzycznej nie sposób. Powiem więc jedynie, że jego wiedza o Olivierze Messiaenie, jego czasach i otoczeniu, wprawia w zawstydzenie samych Francuzów, że przywrócił naszej świadomości postać Konstantego Regameya i jego ojca Konstantego Kazimierza, kompozytorów niesłusznie zapomnianych. To on przed laty nadał właściwą postać krakowskiemu przeglądowi dorobku rodzimych twórców czyniąc z niego liczący się w świecie festiwal nowej muzyki (po wieloletniej jego dyrekcji kontynuuje i rozwija jego dzieło obecny prezes Krakowskiego Oddziału ZKP prof. dr hab. Marcel Chyrzyński). Nic więc dziwnego, że w bardzo interesującym wykonawczo wieczornym koncercie Sonami Piano Duo czyli Justyny Piękoś i Piotra Kędzierskiego wśród ciekawie zestawionych utworów Messiaena, Runczaka, Czaplowskiego, Grendy i Kagela nie zabrakło kompozycji dedykowanych Jubilatowi: „Medytacji II” Krzysztofa Kostrzewy i „Skoromovek” Bogdana Krywopusta. Wcześniej mogliśmy oglądać okolicznościową wystawę dokumentującą dorobek Jubilata. Miałam też zaszczyt poprowadzenia spotkania z Jerzym Stankiewiczem. I jak zawsze brakło czasu by wyczerpać temat. Dwa dni później, w piątek, we Floriance odbył się także koncert jubileuszowy. Tym razem 70. rocznicę urodzin i 40-lecie pracy pedagogicznej obchodził prof. Andrzej Pikul, pianista znany z licznych koncertów i mentor wielu pianistów nie tylko polskich. Mogliśmy ich posłuchać w sobotę, bo we Floriance zorganizowali maraton pianistyczny. Natomiast w piątek swoją sztuką solistyczną i kameralną podzielił się z nami Jubilat. W pierwszej części wieczoru grał utwory Ginastery, Chopina i Liszta. W drugiej – wraz z zaproszonymi artystami: Anną Dębowską-Jaroszek (fortepian), Katarzyną Oleś-Blachą (sopran), Sylwią Olszyńską (sopran), Katarzyną Suską (mezzosopran), Wiktorią Zawistowską (mezzosopran) i Pawłem Calem (waltornia) – zaprezentował utwory Barbera, Brahmsa, Poulenca, Schuberta, Schumanna kończąc wieczór dowcipnym „Marszem-Galopem” Laviniaka na 8 rąk brawurowo zagranym ze swoimi wychowankami: Piotrem Kowalem, Radosławem Goździkowskim i Mateuszem Zubikiem. Cóż, formy pianistycznej Jubilatowi niejeden artysta mógłby tylko pozazdrościć. O pracy pedagogicznej najlepiej zaświadczył tłum jego wychowanków, jaki pojawił się na estradzie po koncercie i atmosfera ciepła, jaka towarzyszyła temu pięknemu wieczorowi. Omawiam wydarzenia chronologicznie, więc pora na Filharmonię im. K. Szymanowskiego. W piątek i w sobotę świętowała ona 20-lecie wstąpienia Polski do Unii Europejskiej. Świętowała oczywiście IX Symfonią Beethovena. Wcześniej zabrzmiał psalm „Beatus vir” Henryka Mikołaja Góreckiego. Koncert poprowadził Alexander Humala. Partię solową w psalmie Góreckiego interpretował Mariusz Godlewski. Filharmoniczny chór mieszany przygotował Piotr Piwko. Czterdzieści pięć lat temu byłam w bazylice oo. Franciszkanów na prawykonaniu utworu w czasie pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do ojczyzny. Psalm wykonywały wówczas zespoły naszej Filharmonii pod dyrekcją kompozytora. W partii solowej słuchaliśmy Jerzego Mechlińskiego. Muzyka Góreckiego w tamtych warunkach akustycznych i emocjonalnych wywoływała niemal mistyczne doznania nigdy potem nie doświadczane w sali koncertowej w czasie prezentacji tego utworu. W sobotę artyści stworzyli jednak tak poważną, modlitewno-błagalną aurę, tak potrafili utrzymać emocjonalne i ekspresyjne napięcie, że przywołali atmosferę tamtego wieczoru. Sobotnia interpretacja „Beatus vir” była prawdziwie poruszająca. Prezentacja IX Symfonii Beethovena była – jak wcześniej zapowiedział dyrektor Filharmonii Mateusz Prendota – wydarzeniem zarówno muzycznym jak i społecznym. W myśl finału, („alle Menschen werden Brüder”) na estradzie „zbratali się” członkowie wszystkich chórów działających w i przy instytucji, a więc oprócz wspomnianego chóru mieszanego Chór Społeczny (przygotowanie Marcin Wróbel), Chór Chłopięcy i Dziewczęcy (przygotowanie Lidia Matynian) i Ukraiński Chór Dziecięcy (przygotowanie Olena Radko). Ten blisko dwustuosobowy chór brzmiał w sobotę jak jeden instrument. Alexander Humala bardzo dobrze rozłożył napięcia dramatyczne i w poszczególnych częściach Symfonii d-moll i w całości dzieła odpowiednio przygotowując finałową kulminację. Jedynie pierwsze Allegro ma non troppo e un poco maestoso wydało mi się zbyt „maestoso”. Ale Molto vivace miało już odpowiednią energię pędu naprzód, Adagio molto e cantabile było pięknie wyśpiewaną pieśnią, a finał trzymał w napięciu od pierwszego dysonansowego akordu. Beethoven w finale ważną rolę wyznaczył kwartetowi solistów. I tu od pierwszego „O Freunde” zaintonowanego przez Yurija Yurchuka wiadomo było, że stojący na estradzie Filharmonii kwartet świetnie podoła temu zadaniu. Iwona Sobotka (Polska), Anne-Lise Polchlopek (Francja, choć chyba o polskich korzeniach), Benjamin Bruns (Niemcy) i wspomniany Yurij Yurchuk (Wielka Brytania, pochodzenia ukraińskiego) stworzyli bardzo dobry ensemble. W sumie ta IX Symfonia pozostanie w pamięci. I na koniec na pozór skromny, ale jakże ważny niedzielny koncert w salonie Stefańskich przy ul. Garncarskiej. Prof. Elżbieta Stefańska prezentowała tym razem muzyczny narybek: finalistów i laureatów młodzieżowych konkursów muzycznych w zakopiańskiej Atmie i w Żaganiu. Proszę zapamiętać nazwiska Zuzanny Wojdak – fortepian oraz gitarzystów: Jakuba Chachury i Jana Szałęgi. Za kilka lat będzie o nich głośno!
BRAHMS – MENDELSSOHN – SCHUMANN

„Uwertura akademicka” Brahmsa nie ma szczęścia do dyrygentów. Najczęściej traktują ją poważnie – jak to Brahmsa – nie dostrzegając lekkości i dowcipu jakie kompozytor zawarł w swej muzyce. Wszak mówił o niej że to „wesołe potpourri piosenek studenckich”. Na szczęście wczoraj w sali Filharmonii George Tchitchinadze prowadząc naszą filharmoniczną orkiestrę podkreślił właśnie te atuty Brahmsowskiej muzyki, jej barwność i zmienność charakteru (powagi też nie zabrakło), sprawiając tym wiele radości melomanom. Jeszcze nie zatarł się nam w pamięci finał II Międzynarodowego Festiwalu Duetów Fortepianowych w czasie którego zabrzmiał Koncert na dwa fortepiany E-dur Mendelssohna w wykonaniu japońskiej pary wyróżnionej potem I nagrodą. Bylo więc pole do porównań, bo wczoraj ten sam koncert grał Reverie Piano Duo czyli Rozalia Kierc i Maria Moliszewska (wychowanki prof. Stefana Wojtasa), zwyciężczynie pierwszej edycji wspomnianego Konkursu. Inne solistki, inny dyrygent i inna interpretacja. Wczorajszy Koncert E-dur Mendelssohna był tyleż klasyczny, niemal haydnowski, co romantyczny. Środkowa część była prawdziwą „pieśnią bez słów”. Artystki cudownie się dopełniały cyzelując każdy szczegół partytury Mendelssohna, a dyrygent z orkiestrą byli wrażliwymi partnerami. Na bis otrzymaliśmy Wariacje na temat Paganiniego opracowane niegdyś przez Witolda Lutosławskiego na potrzeby jego duetu z Andrzejem Panufnikiem. I ten utwór zabrzmiał tak inaczej niż zazwyczaj, z takim temperamentem, wyczuciem swingu i harmoniczną ostrością, że musiałam się upewnić, czy to naprawdę Lutosławski. Po przerwie usłyszeliśmy II Symfonię C-dur Roberta Schumanna. Z wyjątkiem niefortunnego pierwszego akordu instrumentów dętych otrzymaliśmy prawdziwą kreację artystyczną łączącą precyzję z romantyczną spontanicznością. A Adagio espressivo było po prostu niebiańskie!
TO IDZIE MŁODOŚĆ

Skrzypek Jakub Staszel skończył właśnie 21 lat. Wiolonczelista Michał Balas ma 23 lata. Australijsko-brytyjski dyrygent Toby Thatcher po raz pierwszy bawiący w Polsce w styczniu skończył 35 lat, co dla jego profesji też oznacza jeszcze młodość. Wczoraj ta trójca wraz z Sinfoniettą Cracovią i grupą dętą naszej Filharmonii zaprezentowała Koncert podwójny a-moll op. 102 Johannesa Brahmsa i była to interpretacja nieco inna od dotychczas rozbrzmiewających w naszej filharmonicznej sali. Nie słyszałam dotąd tego utworu tak przesyconego radością. Myślę, że młodzi artyści, nienaganni w przekazaniu muzycznej zawartości utworu, po prostu cieszyli się z tego, że mogą razem muzykować i że wszystko im tak pięknie się udaje. Z czasem z pewnością do tej wirtuozowskiej interpretacji dojdzie dojrzałość, namysł, spojrzenie nieco w głąb i wtedy będzie to prawdziwie wielka kreacja artystyczna. Na bis młodzi artyści podarowali nam piękną interpretację Passacaglii g-moll Haendla w opracowaniu Johanna Halvorsena. Nie zabrakło też wzruszającego momentu, gdy obaj soliści otrzymane kwiaty podarowali jednej ze skrzypaczek Sinfonietty. Nic dziwnego, bo Katarzyna Balas jest matką Michała i wieloletnią nauczycielką Jakuba który obecnie studiuje u prof. Marcina Baranowskiego w Poznaniu. Ludwik Erhardt napisał o muzyce Brahmsa, że „jest w niej ciepło i łagodne światło popołudniowego słońca nad łąkami”. W Koncercie a-moll może wczoraj mi nieco tego ciepła i łagodności zabrakło (ale i materia muzyczna niezbyt temu sprzyjała). Przesycona nimi była za to VIII Symfonia G-dur Antonina Dvořáka, bliskiego ideowo Brahmsowi, która zabrzmiała w drugiej części wieczoru. Toby Tchatcher, który pięknie współpracował w Brahmsie z solistami, tutaj zaprezentował się jako wyborny interpretator późnoromantycznej muzyki czeskiego mistrza prowadząc krakowskich muzyków z temperamentem i uwagą zarazem. Pod jego ręką ukazało się całe bogactwo melodyczne i harmoniczne muzyki Dvořáka i związek kompozytora z rodzimym pejzażem. Oba potężne dzieła wymazały jakby z pamięci słuchaczy króciutki utwór który otworzył wczorajszy wieczór. Ruth Crawford Seeger to amerykańska kompozytorka żyjąca w latach 1901 – 1953. W czasie europejskich studiów w 1931 roku napisała kwartet smyczkowy i właśnie jego środkowa część – Andante – zabrzmiała wczoraj. To bardzo interesująca muzyka, ze świetnym, wręcz nowatorskim na owe czasy, pomysłem rozchodzących się i nawarstwiających sekund powodujących oryginalną migotliwość muzyki. Chciałabym usłyszeć całość dzieła kompozytorki, o której istnieniu – wstyd się przyznać – nie miałam dotąd pojęcia.