maj 2025 – Anna Woźniakowska

RÓŻNE MUZYCZNE ŚWIATY

12 maja 2025 Anna Woźniakowska 0

Pracowicie spędzona niedziela, opisuję w kolejności. Po południu w Operze Krakowskiej „Pierwsza zmarszczka” Teodora Leszetyckiego do libretta Salomona Hermanna von Mosenthala spolszczonego przez Dorotę Sawkę. Przyznam się że nie znam twórczości tego wybitnego pianisty i pedagoga prócz fortepianowej. Tymczasem usłyszeliśmy [ Czytaj dalej… ]

DWA WIECZORY W FILHARMONII

10 maja 2025 Anna Woźniakowska 0

8 maja, w czwartek, inauguracja Festiwalu 4 Tradycji. Tym razem słuchaliśmy muzyki Lewantu. Wassim Ibrahim, Syryjczyk od lat mieszkający i działający w Krakowie, wystąpił wraz z czterema przyjaciółmi z Syrii i Iranu: Youssefem Nassifem, Dariushem Rasouli, Adebem Chamounem i Aradem [ Czytaj dalej… ]

Pamięć ludzka jest zawodna, doświadczenie muzyczne – jednostkowe i ulotne. Jak je zatrzymać? Nie da się zwerbalizować wywołanych muzyką wzruszeń, ale kilka zdań zanotowanych po koncercie pozwala przynajmniej zdokumentować ich zaistnienie. Czasem te notatki wywołują oddźwięk, odezwie się ktoś, kto podobnie zareagował na słuchaną muzykę. Rodzi się wtedy poczucie wspólnoty. Czasem rozlegnie się głos przeciwny i wtedy trzeba przeanalizować swoje wrażenia.  
Nie bez znaczenia jest także prosty zapis kronikarski – co, gdzie, kiedy... Może kiedyś przyda się do uzupełnienia kreślonego przez kogoś obrazu naszego życia muzycznego?

RÓŻNE MUZYCZNE ŚWIATY

Pracowicie spędzona niedziela, opisuję w kolejności. Po południu w Operze Krakowskiej „Pierwsza zmarszczka” Teodora Leszetyckiego do libretta Salomona Hermanna von Mosenthala spolszczonego przez Dorotę Sawkę. Przyznam się że nie znam twórczości tego wybitnego pianisty i pedagoga prócz fortepianowej. Tymczasem usłyszeliśmy wcale interesującą romantyczną muzykę napisaną z nerwem, dobrze zinstrumentowaną. A wrażliwy dyrygent Joachim Kołpanowicz, który spektakl przygotował i poprowadził, uwydatnił wszelkie walory partytury. Interesująca muzyka to nie jedyny plus nowej pozycji w repertuarze naszej Opery. Na scenie oglądamy spektakl żywy dzięki baletowi (choreografia Violetta Suska), barwny dzięki scenografii i zabawnym kostiumom (Anna Suska) oraz reżyserii światła (Ada Bystrzycka), utrzymany na granicy burleski z elementami commedii dell’arte (reżyseria Włodzimierz Nurkowski). Gdyby nie te wszystkie dodatkowe elementy, byłoby z odbiorem krucho, bo fabułka jest wątła. Oto Markiza (Julia Malik – sopran) bawi się życiem i trzema adoratorami ale za sprawą swej służącej i powiernicy Julietty (Julia Surushkina – sopran) dostrzega na swym czole pierwszą zmarszczkę. Obawia się więc nadchodzącej starości, postanawia zerwać z płochością i- marząc o miłości – wyjść za mąż za jednego z adoratorów. Zaprasza na schadzkę nie tego, którego wybrała dla niej Julietta wcześniej sprawdzając jego małżeńskie predyspozycje (w roli Wicehrabiego (Łukasz Ratajczak – tenor). Wynika z tego nieco zamieszania, ale wszystko dobrze się kończy dzięki pomocy Firmina, ukochanego Julietty (Dawid Biwo – bas-baryton). Jest jeszcze na scenie w roli prawie niemej Monsieur Pupitre (Jacek Wróbel), no i są pozostali adoratorzy – soliści baletu – Generał (Yauheni Raukuts) i Hrabia (Filippo Penco). Wszystko mile się ogląda i słucha, choć początkowo wczoraj nie w pełni docierał do odbiorców tekst mówiony. Jeśli dalej utrzyma się lekkość spektaklu, jeśli nie osunie się w farsę lub wulgarność, a o to łatwo, „Pierwsza zmarszczka” na krakowskiej scenie powodzenie ma zapewnione. A na marginesie… Oto, co bawiło naszych dalekich przodków. „Pierwsza zmarszczka” trwa nieco ponad godzinę, zdążyłam więc do Florianki na kolejny koncert 37. Międzynarodowego Festiwalu Kompozytorów który rozpoczął się w sobotę i trwać będzie do niedzieli włącznie. We Floriance wystąpił wczoraj Kwartet Śląski w składzie: Szymon Krzeszowiec, Arkadiusz Kubica – skrzypce, Łukasz Syrnicki – altówka, Piotr Janosik – wiolonczela. Dawno nie słyszałam Ślązaków. Niezmiennie są wspaniali. Brzmią jak jeden instrument, rozumieją się doskonale. Myślę, że każdy twórca muzyki kwartetowej marzy by mieć takich właśnie wykonawców swych utworów. Wczorajszy występ rozpoczęli utworem Krzysztofa Pendereckiego. „Quartetto per archi” z 1960 roku to czysty sonoryzm. W interpretacji Kwartetu Śląskiego zadziwiał bogactwem barw, trzymał w napięciu dzięki podkreśleniu dramaturgii utworu. Urodzony w tym samym roku co Krzysztof Penderecki jego przyjaciel Zbigniew Bujarski pozostawił cztery kwartety. Ostatni z nich nosi tytuł „Na jesień”. To muzyka skupiona, nostalgiczna, zamglona jak jesienne dni. Zbigniew Bujarski stwierdził niegdyś, że kwartet to jakby prywatny list kompozytora do odbiorcy. Ta intymność wypowiedzi była wczoraj wyraźna i poruszająca. Sądzę, że podobnie traktuje muzykę kwartetową Marcel Chyrzyński, dyrektor generalny i artystyczny festiwalu, jeden z najciekawszych polskich kompozytorów średniego pokolenia. Tak przynajmniej odbierałam wczoraj prawykonanie jego „Mindscape” nr 1”. Podobnie jak utwory powstałe w ostatnich latach i ta kompozycja zakorzeniona jest w japońskiej kulturze, rysowana jest cienką kreską, rozwija się niespiesznie ale wspaniale angażuje uwagę słuchacza. Tytuł oznacza „krajobraz umysłu”. Czy to muzyczny portret samego twórcy? Również po raz pierwszy zabrzmiała wczoraj kompozycja równolatka Marcela Chyrzyńskiego – Wojciecha Widłaka. „Ostinato” samym tytułem określa narrację utworu który zaciekawia przede wszystkim zmiennością i nowością barw instrumentalnych. Na koniec zabrzmiał Kwartet smyczkowy nr 2 Aleksandra Nowaka, gościa specjalnego tegorocznego festiwalu. Inspiracją dla kompozytora była kopernikańska teoria obrotu ciał niebieskich i w utworze można doszukiwać się muzyki nieskończoności. Pięć utworów absolutnie różnych ale napisanych z olbrzymią wyobraźnią i świetnym warsztatem. I pięć interpretacji, z których każda zasługiwała na miano kreacji artystycznej. Niezapomniany wieczór!
DWA WIECZORY W FILHARMONII

8 maja, w czwartek, inauguracja Festiwalu 4 Tradycji. Tym razem słuchaliśmy muzyki Lewantu. Wassim Ibrahim, Syryjczyk od lat mieszkający i działający w Krakowie, wystąpił wraz z czterema przyjaciółmi z Syrii i Iranu: Youssefem Nassifem, Dariushem Rasouli, Adebem Chamounem i Aradem Emamgholi, którzy swe miejsce do życia znaleźli w Polsce i Niemczech. Grali na tradycyjnych instrumentach wspomagani przez Joachima Mencla oraz smyczkowców z filharmonicznej orkiestry. W filharmonicznej sali zabrzmiały melodie sięgające swym rodowodem początków chrześcijaństwa na terenie Lewantu, śpiewane w językach aramejskim i arabskim oraz w różnych dialektach z tych obszarów. Muzyka Lewantu jest jednogłosowa, o niewielkim ambitusie. I taka też była na czwartkowym koncercie. Chyba obawiając się znużenia nieprzyzwyczajonych do unisonu słuchaczy Wassim Ibrahim większość starożytnych melodii delikatnie zaaranżował dodając do nich smyczki. Było to ciekawe doświadczenie, choć i bez tego muzyka Lewantu była bardzo interesująca, wręcz zaskakująca w swej różnorodności. Tę różnorodność rodziło przede wszystkim instrumentarium i samo wykonawstwo. Mistrzowskie, przesycone olbrzymią emocją wyrażającą się choćby w bogatym zdobieniu melizmatami śpiewanej linii melodycznej. W czwartek można było zatopić się w tej oryginalnej muzyce, a można też było śledzić, ile z niej odnaleźć można w najstarszych zabytkach zachodnioeuropejskiej kultury muzycznej. W piątek w filharmonicznej sali panowało specyficzne podniecenie. Wywoływały je dwa czynniki. Pierwszym było prawykonanie „Glorii” Joanny Wnuk-Nazarowej. Wieloletnia dyrektor Filharmonii Krakowskiej (zawdzięczamy jej m.in. odbudowę Filharmonii po pożarze w 1991) i Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach (za jej dyrekcji powstała słynna już nowa siedziba NOSPR) z wykształcenia jest kompozytorką, ale obowiązki organizacyjne nie pozwalały jej przez lata zajmować się twórczością. Dopiero jej przejście na emeryturę przywróciły nam jedną z ciekawszych postaci polskiego współczesnego świata kompozytorskiego. U niej właśnie dyrektor Filharmonii Mateusz Prendota zamówił utwór uświetniający obchody 80-lecia powojennego istnienia instytucji. Przed koncertem w Złotej Sali odbyło się spotkanie z kompozytorką i z dr. Danielem Cichym kierującym Polskim Wydawnictwem Muzycznym, prowadzone tradycyjnie przez red. Agnieszkę Malatyńską-Stankiewicz. Mogliśmy się dowiedzieć co nieco o utworze. A więc jego obsada – orkiestra, chór mieszany i chór dziecięcy, organy – wyniknęła z chęci wykorzystania całego aparatu wykonawczego Filharmonii. A na wymowę ideową utworu wpływ miała otaczająca nas rzeczywistość, bo kompozytor nie żyje i nie tworzy w oderwaniu od niej. Dlatego Joanna Wnuk-Nazarowa do pełnego tekstu „Glorii” dodała nieobecny w niej wers „dona nobis pacem” czyniąc z niego finał utworu. Trudno w pełni ocenić utwór po jednym usłyszeniu. Powiedzieć jednak mogę że jest świetnie skonstruowany, ma wyraźny i ciekawy przebieg dramatyczny wynikający z przeciwstawienia przez kompozytorkę tego, co w tekście radosne, głoszące boską chwałę temu co ziemskie, błagalne. „Niebiańskość” reprezentuje chór dziecięcy (przygotowanie Lidia Matynian i Olena Yatskulynets), ziemskość – chór mieszany (przygtowanie Piotr Piwko). Uderza w tej muzyce uwrażliwienie na barwę dźwięku, i głosu ludzkiego, orkiestry i organów (gra na nich Neng Yi Chen). Joanna Wnuk-Nazarowa ma własny, oryginalny język muzyczny udanie łączący nowoczesność i tradycję. I operuje nim wspaniale. Myślę że jej „Gloria” znajdzie trwałe miejsce na muzycznych estradach. Nim zabrzmiało prawykonanie utworu Joanny Wnuk-Nazarowej usłyszeliśmy utwór jej teściowej, zmarłej przed siedemnastoma laty Krystyny Moszumańskiej-Nazar. „Exodus” na orkiestrę symfoniczną i taśmę magnetofonową powstał ponad sześćdziesiąt lat temu, twórczyni przyniósł laury na konkursie kompozytorskim w Mannheim. Przez te sześćdziesiąt lat nic nie stracił na świeżości. Oboma utworami dyrygował Alexander Humala. Był współtwórcą ich sukcesu. On też w drugiej części wieczoru poprowadził orkiestrę w Koncercie fortepianowym f-moll Fryderyka Chopina, w którym partię solową grał Ivo Pogorelich. Jego występ po latach nieobecności w Krakowie był drugim czynnikiem elektryzującym słuchaczy. Ivo Pogorelich zawsze otoczony był aurą sensacji od pamiętnego udziału w Konkursie Chopinowskim w 1980 roku. Wówczas był porywający i obrazoburczy w swych interpretacjach. Po blisko dwudziestu latach słuchaliśmy go w Krakowie. Było to niedługo po śmierci bliskiej mu osoby. Grał Chopinowski Koncert f-moll i było to ciężkie przeżycie dla miłośników chopinowskiej muzyki. Idąc w piątek na koncert nie wiedzieliśmy, czego możemy się spodziewać tym razem. I – jak zwykle – Ivo Pogorelich zaskoczył. Był to Koncert f-moll odbiegający od przyjętych stereotypów, ale w tej interpretacji nie było nic przeciw Chopinowi. Była bardzo spójna, logiczna, pełna gorzkiej poezji, bo też nie grał Koncertu f-moll młody człowiek. Z perspektywy moich lat mogę z czystym sumieniem zgodzić się na takiego Chopina. Już go rozumiem.
BRAHMS I BERLIOZ

Lubię Brahmsa. Gęstość jego harmonii, logikę konstrukcji, intymną lirykę… W jego twórczości szczególne dla mnie miejsce zajmuje I Koncert fortepianowy d-moll. Przed kilkudziesięcioma laty słuchałam go w interpretacji Witolda Małcużyńskiego w Filharmonii Krakowskiej, a dzień później w radiowej transmisji z Warszawy. I było to pełne zauroczenie, zachwyt który nigdy już przy kolejnych zetknięciach się z brahmsowskim dziełem nie osiągnął takiej intensywności. Do wczoraj… Wczoraj, czyli w sobotę, I Koncert fortepianowy d-moll zabrzmiał w filharmonicznej sali w interpretacji Szymona Nehringa i Łukasza Borowicza który poprowadził filharmoniczną orkiestrę. To wczesne dzieło Brahmsa (I Symfonię napisał blisko trzydzieści lat później) porywało wczoraj symfoniczną potęgą i liryką zarazem. Przemyślane w każdym calu było jednocześnie żywe i spontaniczne. Solista i dyrygent z orkiestrą byli jednością, wydobywali z fortepianu i z orkiestry całe bogactwo barw, konsekwentnie budowali dramatyczną opowieść muzyczną. Trzymali słuchaczy w napięciu od pierwszej do ostatniej chwili. Podobno impulsem do napisania takiej a nie innej muzyki było dla Brahmsa towarzyszenie Schumannowi w jego śmiertelnej chorobie. Słuchając wczoraj Koncertu d-moll nie mogłam opędzić się od myśli, że jest to muzyczny portret ludzkiego losu, z potężnymi dramatami, ciemnym smutkiem i pełnymi blasku rozjaśnieniami. Bo fragmenty liryczne były jakby prześwietlone słońcem. Gdy słucham Brahmsa, nieodmiennie przypomina mi się „Przedśpiew” Leopolda Staffa o poecie „pogodnym mądrym smutkiem i wprawnym w cierpieniu”. Wczoraj te uczucia były także obecne w filharmonicznej sali, wywołane czysto muzycznymi środkami przez obu artystów. Piątkowy koncert i jego sobotnie powtórzenie poświęcone były pamięci prof. Stefana Wojtasa, pianisty i wybitnego pedagoga u którego studia kończył także Szymon Nehring. Profesor byłby dumny słysząc jak wspaniałym, dojrzałym pianistą i muzykiem jest jego wychowanek (artysta nie ma jeszcze trzydziestki), ile piękna potrafi wydobyć z fortepianu. A jakim jest lirykiem dowiódł grając na bis cudownie uduchowiony Romans z op. 118 Brahmsa. Chciałoby się słuchać go bez końca. Nie przepadam za Berliozem. Często wydaje mi się że jego muzyka to wiele hałasu o nic. Wyjątek mogę zrobić ewentualnie dla dwóch utworów: „ Harolda w Italii” i „Symfonii fantastycznej”. I właśnie tym drugim utworem zachwyciłam się wczoraj – chyba po raz pierwszy – choć bałam się jak ten Berlioz zabrzmi w zestawieniu z Brahmsem. A pod batutą Łukasza Borowicza zabrzmiał po prostu wspaniale. Dyrygent wydobył z partytury Berlioza drobne, pomijane często szczegóły, uwydatnił szlachetną programowość jaką jest nasycona, podkreślił mistrzostwo instrumentacji. Taki Berlioz mi się podoba!